Permacultuur, wat is dat en hoe begin je ermee?
Eerst moet je weten wat je wilt. Doelen vaststellen op een leuke manier? ‘Deel 1‘ legt het uit.
Je land heeft ook zijn eigen doelen! Je buren, stadsgenoten, medewerkers waarschijnlijk ook. Deze zijn belangrijk om in kaart te brengen. Deel 2 legt de rol van observatie uit.
In deze post: Wat moet je observeren? De ecologische invloeden.
Permacultuurontwerp en de grote lijnen
Zucht… de grote lijnen. Dat klinkt saai. En je zult vast nog meer zuchten als ik uitleg dat ze vreselijk belangrijk zijn bij het permacultuurontwerp.
Maar, wacht even… zijn ze saai of zijn we alleen zo verrukt van al die slimme, kneuterige en ‘niet te geloven hoe hebben ze dat nu bedacht’-technieken, dat de grote lijnen simpelweg geen kans op glamour en beroemdheid krijgen?
Wiegjes
Misschien. Jammer. Ik vind de grote lijnen heel boeiend. Ze vormen de kaart die je de weg wijst. De wieg waarin alle baby-techniekjes grootgebracht worden. De wieg waarin ze zich optimaal kunnen ontwikkelen. En de wieg waarbij ze passen.
Wiegjes heb je in alle soorten en maten. Roze met strikjes. Nesten. Hollen. Buidels. Je gaat geen olifant proberen groot te brengen in een mussennest… en dus ook geen vijver proberen te maken in de woestijn… of toch wel?
De grote lijnen zijn doorslaggevend voor de overlevingskans van je techniek. De grote lijnen geven je techniek een gevoel van ‘er-bij-horen’, ‘oh kijk, hier pas ik, hier ben ik van nut, dit is mijn niche in het leven…’
Oké, oké, de grote lijnen. En nu komt het serieuze stuk. Het ‘wat en hoe’-stuk. Dus als je toch niet van plan bent om de grote lijnen te onderzoeken, kun je nu alvast stoppen met lezen.
Wat?
Klimaat
Waar ben jij op de aarde? In welke klimaatzone ben je? Klimaat is een groot onderwerp. Het is nuttig om de patronen van jouw klimaat te leren kennen.
Welke plant past bij jouw klimaat? Dit kun je uitzoeken met het Planthardheidszonesysteem. In Nederland zijn we zone 7/8.
Als je niet zeker ben van een plantkeuze, onderzoek je in welke hardheidszone die past. De hardheidszone van individuele planten kun je hier onderzoeken.
Microklimaat, bodem en de lokale flora en fauna zijn ook belangrijk voor de plantkeuze.
Zon, wind en water
Deze ecologische aspecten beïnvloeden o.a. de microklimaten van je terrein. Door deze invloeden te onderzoeken kun je beslissingen nemen over welke systemen / planten geschikt zullen zijn voor het terrein. Maar ook wat je kunt doen om het microklimaat te veranderen als dat nodig is.
Observatiegereedschap
Elke dag observeren is het beste. Gereedschap is ook beschikbaar:
Zon
kun je in kaart brengen met een online zon-calculator.
(Of gewoon door een keer omhoog te kijken in de lucht, maar dat voelt soms wat ingewikkeld voor onze generatie.)
Schaduwpatronen kun je het hele jaar door observeren en op een plattegrond tekenen. Misschien ken je het terrein al goed. Dan weet je al waar in elk seizoen de schaduw- en zonneplekken zijn. Je kunt ook met zonnegrens de schaduwpatronen uitrekenen.
Wind
Observatietip – ga in je blootje
Ga na buiten, ruk al je kleren uit, dans wild in het rond en… voelen maar. Ja, dit is echt de beste manier om bewust te worden van de wind. Liever niet naakt? Watje! Aan je vinger likken en elke dag je hand voorzichtig buiten de deur steken is natuurlijk ook een manier.
Een leuke truc is het ophangen van plastic zakken of vlaggen op stokken rond je tuin, dan kun je goed zien hoe de wind zich gedraagt.
Windpatronen in Nederland
De overheersende windrichting is zuidwest. Deze wind komt van zee en brengt vaak vochtigheid en regen met zich mee.
De oosten- en noordoostenwind voel je vaak in de winter en het vroege voorjaar. Deze wind komt over het continent vandaan. In de winter is het koud en in de zomer brengt het droge, hete lucht met zich mee.
Onderzoek de wind in jouw regio/stad met een windroos.
Maar de wind laat zich niet zomaar lezen. Misschien gedraagt de wind zich heel anders op jouw terrein. Misschien heb je kleine wervelwindjes, sterke doortochtplekken. Probeer er bewust van te worden.
Water
Nee, dat hoef je niet te observeren. Het regent toch de hele tijd in Nederland? We zijn hier een beetje water-verwend. Er is zelfs een lichte vijandelijkheid tegen water in Nederland (geloof ik). Dijken, inpolderen, nat kikkerland enz.
Maar hoe vaak regent het echt? Soms heel veel. Soms heel lang niet.
Wil je niet steeds lopen gieten met kraanwater in een droge periode? Onderzoek dan de andere waterbronnen op het terrein. Een dak bijvoorbeeld of grijs water* van het huis. Waar verlies je water van het terrein?
Vergeet grondwater niet! In Nederland is grondwater een belangrijke invloed. Het niveau ervan wordt in kaart gebracht met het gebruik van grondwatertrappen. De grondwatertrap van jouw terrein kun je hier vinden.
Ga boren in je bodem met een grondboor. Hoe gedraagt het grondwater zich in de winter, en hoe in de zomer?
Hoe teken je de ecologische invloeden in op je plattegrond en wat doe je ermee?
Kijk hier voor wat voorbeelden.
Wat doe je ermee?
- Beslissen of je iets moet beïnvloeden om wat gunstigere microklimaten te creëren
- Je doelen aanpassen aan de omstandigheden.
De zon, wind of het water kun je niet aan- of uitzetten. Je kunt ze wel inzetten. Of weren door middel van beplanting, bewerking van de bodem of met structuren bouwen.
Nu begint het onderzoekswerk. Wat is het effect van deze invloeden? Wil je meer zon, of minder zon? En wanneer wil je meer of minder zon? En waarom? Wil je de wind inzetten (met een windmolen bijvoorbeeld) of wil je de wind weren met een heg? (voor een moestuin). Wat doet het water op jouw terrein? Bevindt het water zich op de goede plek of zorgt het voor overlast?
Zoals deze film uitlegt zijn deze permacultuur-gereedschappen eigenlijk een manier om beslissingen te nemen. Om na te denken over wat er nodig is, met intelligente flexibiliteit.
De volgende keer:
Niet ecologische invloeden, wat zijn ze? En wat doe je ermee?
*grijs water is afvalwater uit bijv. de keuken en de badkamer maar niet van het toilet (dat laatste wordt zwart water genoemd)