Elke lente beland ik plotseling in mijn eigen, levensechte Disneyfilm. Een van de goeie, uit de jaren dertig. Je kent ze wel: Sneeuwwitje, Doornroosje, Assepoester… en wat hebben ze altijd gemeen? Blauwe vogeltjes. Blauwe vogeltjes die zowel vreselijk behulpzaam als vreselijk schattig zijn.
Beeldbron: Pixaby
En twee keer per dag, rond koffietijd en etenstijd, stormen ze de tuin in, mijn eigen blauwe pluisbolletjes. Stuiterend van schutting naar boom, naar vijver, naar blauwe regen en weer terug. Een mezen-flashmob. Ik houd mezelf voor dat ze zich nuttig maken door luizen te eten, maar iedereen kan zien dat ze gewoon de bloemen aan het vernielen zijn. Ongeboren bloemen, nota bene.
Behulpzaam? Niet echt. Schattig? Absoluut. Wat een show! Exuberant trekkend aan elke darling bud of April die ze tegenkomen, stekend, plukkend, wolken van bijna-bloemen de lucht in slingerend. Dit is waarschijnlijk hoe macht voelt voor een pimpelmees. Gelukkig is deze korte periode van razernij het hoogtepunt van hun ambities voor wereldheerschappij, en elk jaar bloeit alles toch weer uitbundig op na deze pluizige aanval.
De Strategie van de Mezen
De natuur weet precies wat nodig is voor een wereld vol leven. Door haar strategieën na te bootsen, werk je mee en word je vanzelf lid van het ecologische web van levenswevers. Dat roep ik toch altijd?
Maar wat is eigenlijk de rol van hooligaanmezen binnen dit geheel? Die vraag hield me bezig terwijl ik, gehurkt achter de tuindeuren, probeerde de daders herkenbaar op film vast te leggen (niet gelukt). Welke strategie heeft moeder natuur hiermee voor ogen? En moest ik dat dan nadoen? Ik stelde mezelf voor vrolijk rondhuppelde tussen de bloemen met mijn pollepel. Bam, poef!, nog een de lucht in lanceren. Hmm…
Toch, na de twintigste mislukte foto, kreeg ik een ingeving. Alles in de natuur vernielt wel iets. Olifanten duwen bomen om, bevers knagen ze omver. Maar in tegenstelling tot mensen gebruiken zij geen fossiele brandstoffen, waardoor hun impact beperkt blijft en uiteindelijk toch tot meer leven leidt.
beeldbron: pixaby
Mezen blijven slechts kort bij elke plant en plukken maar een paar bloempjes voordat ze doortrekken naar de volgende. Misschien doen ze de plant daar juist een dienst mee, door zwakkere bloemen te verwijderen of aangetaste exemplaren eruit te kiezen? En gelukkig hebben ze nooit van hun moeder geleerd om hun afval niet op de grond te gooien, want dat doen ze, en ze mengen het ook nog eens met poep. Bloemen en poep… wat een lekkere snoep… als je een bodembeestje bent.
Dit deed me denken aan twee bekende permacultuurtechnieken: mob grazing en chop and drop.
Mob Grazing: Begrazing op Natuurlijke Wijze
Het is niet de koe, maar de hoe.
Mob grazing (of holistische begrazing) is een begrazingstechniek, ontwikkeld door Allan Savory, waarbij vee niet de hele dag op een groot weiland mag rondscharrelen, maar juist in korte, intensieve periodes op kleine stukjes grond graast. Daarna worden ze verplaatst naar een nieuw stuk. Dit heeft voordelen, zoals het bevorderen van koolstofopslag in graslanden en het stimuleren van biodiversiteit boven en onder de grond.
Holistische begrazing bootst het natuurlijke trekgedrag van bijvoorbeeld gnoes en zebra’s in de Serengeti na. Zij volgen de regen op zoek naar nieuw gras en bemesten terwijl ze gaan. Op de boerderij wordt dit nagebootst met verplaatsbare hekken.
Maar je hoeft geen kudde koeien in je achtertuin te houden om deze natuurlijke strategie toe te passen. Kippen, konijnen, cavia’s of schapen kunnen hetzelfde doen. In een goed permacultuurontwerp zet je dieren strategisch in, zodat ze hun natuurlijke gedrag kunnen uiten én ondertussen nuttig werk doen. Zo trekken ze rond en leveren ze voordelen zoals plaagbestrijding, wieden en bemesting. Bonus: ze worden er gelukkiger van, en je hebt minder commercieel voer nodig. Win-win!
beeld: web van verbindingen tussen eenden en de achtertuin
Filmpje: kun je varkens houden in een voedselbos?
Kippen in een permacultuur moestuin
Chop and Drop: Mezen als Mini-Tuiniers
Het gedrag van de mezen deed me ook denken aan chop and drop, een techniek uit de permacultuur en syntropische landbouw. Hierbij snoei je bepaalde planten strategisch en laat je het snoeiafval op de grond liggen om het bodemleven te voeden. Net als bij de mezen gebeurt dit in korte, intensieve periodes, waarna de plant mag herstellen en teruggroeien.
(Alle dieren doen aan chop en droppen, alleen gebruiken ze hun spijsverteringskanaal als extra schakel tussen de chop- en de drop fase in).
Met choppen en droppen versnel je het natuurlijke proces van bodemopbouw dat je elke herfst in de natuur zie: Planten laten hun blad vallen, waardoor de bodem gevoed en opgebouwd wordt. Er zijn speciale planten die je kunt gebruiken om meerdere keren per jaar te snoeien en te laten liggen als mulch. Bekende mulchplanten zijn bijvoorbeeld smeerwortel en klavers, maar ik gebruik ook regelmatig mijn wilg en elke overwoekerende plant die ingetoomd moet worden als groene mulch (zoals de wilde wingerd van de buren en ‘onkruid’).
Wat is het voordeel hiervan? Alle organisch materiaal dat op de bodem valt, voedt het bodemleven en herstelt de koolstofcyclus, evenals de water- en nutriëntenhuishouding… We hebben de bodem zo vernield met onze moderne praktijken dat het belangrijk is om het nu versneld te herstellen.
Maar choppen en droppen leidt ook tot sterkere, voedzamere planten. Dus als het je eetbare gewassen zijn, word jij er uiteindelijk ook gezonder van. Plus, je hoeft minder water en bemesting te geven, de natuur regelt het voor je.
Kijk hier een korte chop and drop film van mijn stadstuin 🙂
Jij Bent de Mees
De grootste les die ik van de mezen leer, is dat kleine en eenvoudige acties veel effect hebben op het geheel. Groot en indrukwekkend trekt onze aandacht: de fantastische voedselbosprojecten, de regeneratieve landbouwers die hectares dode, vergiftigde agrarische percelen weer tot leven wekken. Dat is geweldig, maar het kan je ook het gevoel geven dat jouw kleine activiteiten in jouw kleine achtertuin weinig impact hebben.
Niets is minder waar.
Kleine, geleidelijke stappen zijn hoe alle wilde organismen werken. En samen tellen al die kleine stappen op tot een veerkrachtig web van leven. Dat vind ik een belangrijke boodschap in deze tijden van sociale media waar je meestal alleen foto’s van succesvol (en meestal groot) eindresultaten ziet. Je hoeft niet groots te doen, gewoon meedoen in het dansje daar waar je bent, net zoals alle fauna en flora om je heen.
Permacultuur in een notendop
Wil je permacultuur op kleine schaal ervaren? Kom dan naar de eendaagse workshop Permacultuur in een notendop, waar je leert hoe je zelfs in een kleine stadstuin een eetbare, natuurherstellende en mooie tuin kunt ontwerpen!
