Stel je voor, een tuin die elke zomer zoemt van de bijen. Een tuin die mooi en eetbaar is voor jou en ook voor de bijen. Een tuin die minder onderhoud vraagt omdat het aangelegd wordt met vaste eetbare planten. Lekker! Wie wil dat niet? (Misschien willen je buren dat niet, maar jij wilt het wel 😉 )
De bezige bij komt in alle soorten en maten voor. Naast de bekende honingbij zijn er rond de 360 soorten wilde bijen in Nederland. Wilde bijen bestuiven onze voedselplanten. Soms nog beter dan de honingbij. Zonder de hommel zijn er in de zomer veel minder sappige tomaten!
Wilde bijen bedreigd
Ongeveer de helft van de wilde bijen in Nederland staat op de rode lijst. Ze zijn bedreigd. Terwijl het best makkelijk is om ze te ondersteunen door je tuin bij-vriendelijk in te richten. Eigenlijk kan iedereen wilde bijen houden!
Net zoals jij hebben bijen het jaar rond onderdak en voedsel nodig.
Gelukkig zijn veel van de planten die nuttig zijn voor bijen ook eetbaar voor ons. Een win-win situatie.
Onderdak bieden
Onderdak kun je gemakkelijk bieden als je van het “opgeruimd staat netjes” syndroom af kan.
Wilde bijen vliegen meestal niet zo ver, dus het is belangrijk dat hun voedsel dichtbij hun nestgelegenheid ligt. Bijen willen op drie soorten plekken nestelen (afhankelijk van de bijensoort):
- in de grond
- open plekken tussen de begroeiing
- onder de bestrating
- in steile aarde-wallen.
- in gaten en spleten boven de grond
- holle stengels
- dood hout
- in de muren
- tussen het dak en plafond bij platte daken.
Overal mulchen?
In de permacultuur zijn we dol op mulchen. Maar sommige bijen hebben stukjes kale grond nodig om hun holletje te kunnen graven. Een goede nestgelegenheid in de bodem is op een plek die beschut is tegen de wind, waar de bodem zacht maar droog en warm is.
Een nest kunnen bouwen tussen de bijenplanten is heel handig. Dan hoef je als bij niet zo ver te vliegen voor voedsel en bespaar je energie.
Je kunt ook een tuinwal bouwen of oude wortelkluiten van bomen en struiken ergens in de tuin laten liggen – daar willen sommige bijen ook gebruik van maken.
Bijen kunnen tussen de (bijen)planten in de bodem nestelen mits de wortels niet te dicht zijn en de bodem voldoende zacht is.
Kijk uit voor bezorgde moeders!
Nestelende bijen vinden het niet leuk als je te dicht bij hun nest komt. Logisch, wij laten ook niet iedereen in de babykamer. Je kunt aanvallen van bezorgde moederbijen uitsluiten door bewust de voor hen aantrekkelijke plekjes verder weg van je looproutes en zitplekken te maken.
Ze hebben hun holletje ook jaarrond nodig, dus teveel of te vaak in de bodem spitten is niet dan handig. Ook de tuin winterklaar maken is niet prettig voor insecten. Dat komt goed uit. Want het is toch werk en onzin 🙂
Laat de stengels van de uitgebloeid planten gewoon staan tot wat later in de lente. Dat geeft een mooi effect in de winter met de sneeuw en vorst er overheen. Als je het echt niet kunt laten zet de stengels voorzichtig opzij, misschien wil je een kleine takkenril bouwen. Het draagt allemaal bij aan de algehele gezondheid van de tuin en de bodem.
Voedsel
Bijen hebben nectar, stuifmeel en water nodig. Het advies van de KNNV is om tenminste 10 tot 20 % van de tuin in te richten met ‘drachtplanten’. Drachtplanten zijn planten die een rijke bron van nectar en stuifmeel zijn voor bijen.
Het is ook belangrijk om als het mogelijk is een bloesemboog te realiseren. Een bloesemboog houdt in dat er gedurende de tijd dat bijen actief zijn (van ongeveer februari tot oktober/november) drachtplanten zijn die elkaar in bloei opvolgen.
Drachtpauze
In de zomer zijn er meestal overal volop bloemen voor bijen. Juist in het voorjaar en najaar zijn er vaak minder bloeiende planten te vinden. Het ontbreken van voedselplanten voor bijen heet een drachtpauze.
Voorjaar
Als een bij uit winterslaap komt wil zij z.s.m. aan stuifmeel en nectar kunnen komen. Stuifmeel bevat eiwit waarmee de koningin in staat is om o.a. eieren te produceren voor de volgende generatie. Stuifmeel is ook de voedsel bron voor de larven. Nectar is voor haar eigen energie belangrijk.
Najaar
In het najaar zijn bijen nog bezig om hun winter voorraad honing aan te vullen. Als er niet genoeg drachtplanten zijn zullen ze misschien de winter niet overleven.
Bijenkalender
Misschien is het niet altijd mogelijk om met alleen eetbare planten in je tuin de dracht te garanderen. Er zijn echter talloze planten die de gaten kunnen dichten. Voor een overzicht van alle drachtplanten kun je een bijenkalender raadplegen.
Vaste eetbare planten voor jou en de bij!
Een voorkeur voor vaste planten betekent o.a.:
- Minder werk voor jou, je hoeft het immers niet zelf elke jaar in te zaaien
- Een klimaatbestendige tuin. Het hitte-eiland effect van steden wordt tegengegaan met
- schaduw en koelte in de zomer
- windwering (ook handig tegen koude winden in de winter)
- reguleren van de watercyclus – minder problemen na stortregen
Als je voedsel voor de bijen kunt combineren met voedsel voor jezelf ben je helemaal blij!
Welke planten?
Het hangt van de omstandigheden af welke planten je kunt kiezen. De bodemsoort, het microklimaat (zonnig, schaduwrijk enz.) en de oppervlakte van je tuin en je persoonlijke voorkeuren.
Hieronder zie je een lijst van mogelijke eetbare vaste planten waarmee je een bijna volledige bloesemboog kunt maken. De bloeitijden hangen van de cultivar en ook van het weer af. Deze lijst is niet extensief. Er zijn veel meer mogelijkheden. Voor meer inspiratie kijk op de eetbare plantendatabase van Permacultuur Nederland.
Praktisch gezien zou je met een kleine tuin niet zo veel bomen en struiken kunnen plaatsen. Er zijn ook vaste eetbare planten in kleinere maten en waarschijnlijk zou je ook niet eetbare vaste planten moeten inzetten. Met een gildesysteem kun je op elke oppervlakte behoorlijk veel bereiken voor jezelf en de bijen.
Vanaf februari
Gele kornoelje, sleedoorn
Vanaf maart
Amandel, abrikoos, honingbes en kwee
Vanaf april
Appel, pruim, peer, kerspruim, kersen, blauwe bosbes, daslook, duindoorn, krent, kruisbes, zwarte bes, rode bes
Vanaf mei
Moerbei, bosaardbei, aardbei, boysenbes, druif, framboos, vlier, roomse kervel
Vanaf juni
Lavendel, grove bieslook, braam, hondsroos, bottelroos, appelmunt, dwerg-kornoelje, framboos, rode bes, daglelie, hosta
Vanaf juli
Venkel, citroenmelisse, dille, dropplant, oregano, look
Vanaf augustus
hemelsleutel, eetbare fuchsia, kardoen
Vanaf september/oktober
Aardbeienboom, aardpeer
Wat heb ik gemist?
Ik heb in deze lijst vast nog veel mogelijkheden niet genoemd. Heb je ook een voorstel? Laat een reactie achter!
