Permaculture is a philosophy of working with, rather than against nature; of protracted and thoughtful observation rather than protracted and thoughtless labor; and of looking at plants and animals in all their functions, rather than treating any area as a single product system
Bill Mollison
Permacultuur gaat over het werken met de natuur mee. Het gaat over lang en bedachtzaam observeren van je situatie i.p.v. veel en ondoordachte arbeid verrichten. Het gaat over het kijken naar planten en dieren als geheel, wat hun gedrag en kwaliteiten zijn en hoe je ermee kunt werken om een win-winsituatie te creëren!
De oplossing zit in het probleem
Bij ‘problemen’ of doelen splitsen we de zaken vaak op. Dit geeft ons misschien een gevoel van controle, een gevoel van orde.
Het opsplitsen van ‘zaken’ veroorzaakt chaos op ecologische niveau, en dus ook op maatschappelijke niveau. Het opsplitsen van verbreekt natuurlijke kringlopen en leidt tot vervuiling, verspilling en teveel, onnodig gebruik van fossielen brandstoffen.
Bijvoorbeeld:
- regenwater in het riool lozen
- monoculturen van landbouw en veeteelt creëren
- hiërarchische (werk)systemen maken die het delen van kennis, bronnen, inzichten en ervaring bemoeilijken.
Vaak is de oplossing van een probleem te vinden in het probleem zelf. Om dat te kunnen ontdekken moet je wel in verbinding met het hele probleem en de context zijn. Alleen dan kun je het op een goede manier analyseren en informatie vergaren.
Kippencomposttoilet
Probleem 1:
In Nederland heerst vogelgriep. De kippen moeten afgeschermd worden van de omgeving.
Probleem 2:
In de kas is een plaag van ufi’s (unidentified flying insects), ofwel: een plaag van plant-zuigende insecten.
Probleem 3:
De bodem in de kas is na het teeltseizoen een beetje uitput, het heeft bemesting nodig. Het is ook een beetje dichtgeslagen.
Het ‘waarom’ van deze problemen?
De kas is een ‘dicht’ systeem – de natuurlijke hulpbronnen van de natuur kunnen hierin maar weinig een rol spelen.
- Roofdieren kunnen er niet binnen om de plagen onder controle te houden.
- De regen kan niet binnenkomen. De bodem droogt snel uit. Dat is voor het bodemleven onaantrekkelijk. Het bodemleven zorgt op zijn beurt voor een goede structuur en vruchtbaarheid.
Er is sprake van een negatieve spiraal.
Oplossing 1:
De kippen in de kas doen! Logisch (permacultuurprincipes: samenvoegen i.p.v. opsplitsen, maak gebruik van herbruikbare bronnen en diensten).
- ze eten de insecten op
- ze bemesten de bodem
- ze woelen de bodem om
- goed voor de bodem
- dagbesteding voor de kip
- zandbad voor de kip
- het is lekker licht in de kas – dus geen winterdepressie voor de kip
- kipjes zijn veilig voor roofdieren. Ze hoeven ‘s nachts niet opgesloten te worden:
- de kippenbaas hoeft maar een keer per dag naar ze toe te gaan.
- de kippenbaas kan daarom meer tijd aan andere dingen besteden (zoals aan deze blog!)
- ze hebben minder granen nodig omdat het warmer is in de kas – minder graan is minder input van fossiele brandstoffen.
- het drinkwater van de kipjes bevriest minder snel
Samenvoegen i.p.v opsplitsen met behulp van systeemdenken
Deze manier van werken heet systeemdenken. Systeemdenken staat centraal in het permacultuurontwerp. Het zorgt ervoor dat je van problemen holistische oplossingen kunt maken (oplossingen die voordeel leveren voor meerdere aspecten van het systeem). En je hoeft het niet alleen te doen 😉 Je gratis tuin-medewerkers (andere organismen) werken mee.
Maar als je bestaande systemen verandert, creëer je ook nieuwe en soms onvoorziene gebeurtenissen.
Nieuw Probleem 1:
De kippen poepen vooral veel ‘s nachts als ze op stok zitten – dat levert extra werk op.
Iemand moet het opvegen en het stinkt.
Oplossing:
Een krat onder de zitstok zetten – de kippenpoep valt er vanzelf in.
Elke dag een laagje koolstofrijk materiaal erop (in dit geval de mulch van het afgelopen jaar)
Af en toe een beetje vocht toevoegen en voila: het kippencomposttoilet!
En de compost kunnen we in de voorjaar misschien direct weer op de kasbedden doen.
Blijf in verbinding; observeer en handel in wisselwerking met het systeem
Dit is allemaal mogelijk omdat ik in verbinding ben met mijn kippen, de kas en met de omgeving. Het permacultuurprincipe: observeer en handel in wisselwerking met het systeem, is er een die veel mensen moeilijk vinden. ‘Wat moet ik observeren dan?’ Maar eigenlijk wil dit principe zeggen dat je je vooral op één plek moet concentreren – meestal jouw directe omgeving.
Door erop te focussen leer je alle aspecten ervan kennen. Je doet iets en merkt sneller het effect van je handelen (korte feedbackloops). Je hebt steeds vragen en gaat op zoek naar antwoorden. Je ziet mogelijkheden en kunt erop inspelen. Je ontwikkelt hypotheses en experimenteert ermee op kleine schaal. Je werkt in je systeem samen met de aard van alles. Je begint de patronen van de natuur te herkennen en kunt ze inzetten – met de natuur meewerken!
Patroonherkenning
Voordat er fossiele brandstoffen waren moesten we veel meer met de patronen van de natuur meewerken. Ecosysteempatronen zijn over al die miljarden jaren geëvolueerd met één doel: het zo efficiënt mogelijk omgaan met zonne-energie. Het resultaat is samenwerking tussen alle organismen op aarde in de vorm van voedselwebben. Binnen het grote patroon ‘voedselweb’ zijn deelpatronen te vinden die het voedselweb aandrijven en de condities voor het leven op de aarde in stand houden.
Patronen die te zien zijn in het kippencomposttoilet, zijn o.a.
- het prooi/predator patroon (in balans houden van alle organismen om plagen te voorkomen)
- het doorgeven en uitwisselen van energie en materie tussen organismen onderling en organismen en de omgeving
- “afval is voedsel”.
En ook als je zelf geen kippen hebt en geen kas kun je deze patronen gebruiken voor het sluiten van de gebroken kringlopen in jouw leven, je huis en tuin.
Vooruit kijken naar valkuilen
Omdat ik langer ervaring heb met mijn kippen en de kas weet ik dat er ook valkuilen zijn in deze oplossingen. In de jaren hiervoor heb ik ‘fouten’ gemaakt en daarvan geleerd. Ik heb mijn aanpak steeds ietsje veranderd als reactie op de problemen die naar voren kwamen in mijn onderzoek daaromheen.
De kippen kunnen een wormenbesmetting oplopen omdat ze met elkaar op een kleinere oppervlakte zitten.
Om dit te voorkomen kunnen we gaan rouleren met de kippen. We hebben drie plekken waar ze onderdak hebben. Door ze om de paar weken te verplaatsen zullen we een besmetting kunnen voorkomen en hebben ze ook steeds nieuwe uitdagingen!
Omdat ze binnen zitten zullen we ze toch moeten blijven voeren. Als de beestjes in de kas op zijn (en dat zijn ze allang!) moet er graan gevoerd worden.
Het oorspronkelijke probleem is de vogelgriep. En waarom is de vogelgriep elke jaar zo’n probleem in Nederland? Misschien ook omdat we alles verdelen in de vorm van grote monocultuursystemen van landbouw en veeteelt?